Nada za Rzav

U skladu sa Prostornim planom Republike Srbije za period 2010-2020 i Konvencijom o biološkoj raznovrsnosti kojom je predviđeno da zemlje potpisnice do 2020. godine, kao cilj imaju 17% teritorije u statusu zaštićenih područja, a prema Programu zaštite prirodnih dobara za 2018.godinu, Zavod za zaštitu prirode Srbije je započeo preliminarna istraživanja doline reke Velikog Rzava.

U cilju zaštite predela i donošenja akta o proglašenju zaštite, stručni saradnici Zavoda obavili su terenski obilazak praktično celog toka Velikog Rzava od južne padine Mučnja sa izvorištem Presečke reke (selo Preseka), do klisure iznad pregrade buduće vodne akumulacije Svračkovo uključujući i pritoke Velikog Rzava.

Stručni saradnici Zavoda ističu da dolinu reke Veliki Rzav odlikuju izuzetne vrednosti geo i biodiverziteta oličene u većem broju zasebnih geomorfoloških, hidrogeoloških i hidroloških pojava (izvora i vrela, termomineralnih voda, kanjonskih deonica, slapova i vodopada, bigrenih akumulacija i dr.) što ga nesumnjivo svrstava u reprezente geonasleđa Srbije. Takođe, predeo je izuzetno bogat različitim biljnim i životinjskim vrstama. Naime, herpatofaunu ispitivanog područja predstavljaju vrste vezane za očuvane kanjonske delove koje karakterišu čiste, tekuće vode, kao i vrste koje naseljavaju niže tokove.

Stručni tim Zavoda za zaštitu prirode Srbije u narednom periodu ima u planu detaljniji obilazak kanjona Orlovače, Radoševskog, Roškog kanjona, i kanjona Bele reke, kako bi se dobio integralan uvid u distribuciju vrsta koje nastanjuju kanjonske segmente, kao i ostali deo sliva Rzava da bi se time odredila prioritetna staništa.

Što se tiče šumskih sastojina, duž vodotokova uglavnom su rasprostranjene bukove i druge mešovite lišćarske šume, što pogoduje brojnim vrstama šumskih ekosistema.

Pored svih prirodnih vrednosti koje egzistiraju, nažalost, konstatovano je i niz devastirajućih pojava, procesa, odnosno aktivnosti od strane ljudskog faktora, kao što je seča šume, naročito u zonama velikih nagiba, individualno kaptiranje voda (izvora i tokova), deponovanje smeća, koje mogu predstavljati osnovne činioce ugrožavanja postojećih prirodnih vrednosti, poručuju saradnici Zavoda za zaštitu prirode Srbije.

Ipak, jednu od najvećih pretnji egzistenciji ovog prostora, odnosno njegovoj očuvanoj prirodi, predstavljaju planovi (i otpočete aktivnosti) u vezi sa izgradnjom velike hidroakumulacije Svračkovo, i malih hidroelektrana duž čitave doline Velikog Rzava i njegovih pritoka.

Shodno tome, stručni tim Zavoda ističe da je sa aspekta očuvanja geodiverziteta i biodiverziteta doline Velikog Rzava i njegovog sliva, neophodno da zajedničkim snagama, i podizanjem svesti, naročito kod lokalnog stanovništva, započne paralelan proces i nastavak naučno-istraživačkog rada i aktivno učešće svih zainteresovanih, kojima je stalo da žive u zdravoj životnoj sredini.

Zavod će nadalje nastaviti saradnju sa predstavnicima Ekološkog udruženja „Rzav“ iz Arilja, Udruženja građana „Čuvari prirode“ iz Požege, Petrom Marjanovićem, nastavnikom osnovne škole u selu Visoka, koji su bili korisni vodiči na terenu i dragocen izvor informacija o prirodnim vrednostima ovog kraja, kao i sa predstavnicima lokalne samouprave.

Photo by Sava Simić, Zavod za zaštitu prirode Srbije